Thông tin y học về cây lẻ bạn

Cây lẻ bạn khá quen thuộc, được sử dụng phổ biến trong chữa trị các bệnh lý như ho, viêm phế quản, đau đầu, bí tiểu…, Tuy nhiên, rất nhiều người chưa nắm rõ đã bỏ qua những bài thuốc từ cây lẻ bạn. Cùng tìm hiểu để sử dụng khi cần thiết nhé!

ĐÔI NÉT CHUNG VỀ CÂY LẺ BẠN

Cây lẻ bạn là loại cây thường gặp, nhiều gia đình sử dụng để trang trí làm đẹp cảnh quan mà vô tình bỏ qua những công dụng tuyệt vời của cây thuốc này.

♦ Mô tả: Cây lẻ bạn thân/ lá có màu xanh lục xen lẫn màu tím tía
♦ Tên khoa học: Tradescantia discolor (hoặc Tradescantia spathacea)
♦ Tên gọi khác: Sò tím, cây bạng hoa, cây cầu vòng, sò huyết, cây tử vạn niên thanh…
♦ Phân nhóm: Thuộc họ Thài Lài (hay còn gọi là Rau trai) – Commelinales
♦ Tính vị: Theo quan niệm đông y cây lẻ bạn có vị ngọt và nhạt, tính hàn
♦ Công dụng chung: Thanh nhiệt, nhuận phế, hóa đờm chống ho, lương huyết giải độc, giảm cảm sốt, chữa đau đầu, cầm máu…
♦ Bộ phận dùng: Hoa và lá
♦ Nguồn gốc: Trung Mỹ và hiện nay được trồng nhiều ở Việt Nam

MÔ TẢ DƯỢC LIỆU CÂY LẺ BẠN

Đối với nhiều người, cây lẻ bạn khá quen thuộc; song một số người chỉ biết tên cây lẻ bạn mà không thể hình dung ra được cây này có hình dáng như thế nào? có tác dụng ra sao? mặc dù bắt gặp rất nhiều và ở bất cứ đâu…

➤ Đặc điểm hình thái (mô tả)

+ Cây lẻ bạn có chiều cao trung bình từ 30-40cm (đối với cây trưởng thành); lá cây dài 18-20cm, rộng từ 3-5cm (lá không có cuống, chỉ có bẹ).
+ Bề mặt của lá có màu xanh lục, mép màu trắng và ở dưới có màu tím tía hoặc tím hồng và thân được phủ bởi các bẹ lá, không phân nhánh.
+ Hoa lẻ bạn nở thành từng cụm, có đài và có 3 cánh; hình tán dựng trong 2 cái mo úp lại. Hoa nở thường có màu vàng và nở rộ vào mùa hè.
+ Quả cây lẻ bạn có hình nang, chiều dài từ 3-4mm, bên trong có chứa hạt có góc nhọn và cứng.

➤ Đặc điểm sinh trưởng và phân bố

Thực tế, cây lẻ bạn có thể sinh trưởng và phát triển lâu năm, phù hợp với những nơi đất khô và khí hậu nóng (khu vực khí hậu nhiệt đới). Bạn có thể trồng cây ở nhiều vị trí khác nhau như trong đất vườn, trong chậu, bồn ở ban công cửa sổ…
Hiện nay, bạn có thể bắt gặp cây lẻ bạn được trồng rất nhiều ở khuôn viên cây xanh, trồng vườn, vỉa hè đô thị… Ngoài ra, cây còn có thể trồng (làm thảm), phân bụi và bao phủ diện tích đất nên hay được trồng sát các bó vỉa làm viền đường đi.

CÁC BỘ PHẬN DÙNG LÀM THUỐC: THU HÁI, CHẾ BIẾN, BẢO QUẢN ĐÚNG CÁCH

Sau thời gian nghiên cứu, tìm hiểu từ Đông Y các chuyên gia Phòng Khám Đa Khoa Hoàn Cầu cho biết “Cây lẻ bạn có thể được dùng để bào chế và chữa nhiều loại bệnh khác nhau và bộ phận được dùng nhiều nhất là hoa. Bên cạnh đó lá của cây cũng được thu hái và sử dụng (nhưng không phổ biến như hoa). Dưới đây là quy trình thu hái, chế biến và bảo quản an toàn.

➤ Các tác dụng chữa bệnh của cây lẻ bạn

Theo đông y, cây lẻ bạn được xem như một vị thuốc có tác dụng rất tốt trong chữa trị các bệnh lý sau:
+ Chữa viêm khí quản cấp và mạn tính
+ Chữa bệnh lao bạch huyết
+ Chữa ho do phế nhiệt, ho gà, ho có đờm đặc
+ Chữa các triệu chứng của cảm cúm như sốt, đau đầu, ho…
+ Hỗ trợ chữa tình trạng bí tiểu tiện, đái ra máu, lỵ trực tràng
+ Cầm chảy máu cam
+ Thanh nhiệt, giải trừ độc tố

➤ Hướng dẫn thu hái

Hoa lẻ bạn thường nở rộ vào đầu hè, đây cũng là thời điểm thích hợp để thu hoạch dần dần cho đến giữa và cuối mùa hoa.

➤ Cách chế biến

Sau khi hái về bạn nên rửa sạch và dùng tươi, sấy (phơi khô) để dễ bảo quản và dùng dần khi cần.
Tùy mỗi bài thuốc sẽ có cách chế biến khác nhau, có thể sử dụng riêng lẻ hoặc kết hợp với những thảo dược khác. liều dùng cũng sẽ tùy mục đích điều trị.

➤ Bảo quản

Bảo quản: Hoa lẻ bạn có thể dùng được ở cả dạng tươi hoặc phơi/ sấy khô để lâu hơn dùng dần dần.
Bảo quản dược liệu nên để ở nơi thoáng mát (nhiệt độ phòng), tránh nơi ẩm thấp như nhà tắm. Nếu đã qua sơ chế khô cần đựng trong túi hoặc hộp kín.

THAM KHẢO MỘT SỐ BÀI THUỐC TỪ CÂY LẺ BẠN

Các bài thuốc được điều chế từ cây lẻ bạn rất đa dạng, có thể kết hợp với nhiều nguyên liệu khác nhau tùy vào mục đích điều trị. Có thể tham khảo một số bài thuốc được liệt kê dưới đây:
● Bài thuốc điều trị ho, đờm đặc
Hái một nắm hoa lẻ bạn (khoảng 15g) sau đó giã nát, lọc lấy nước cốt, pha với một ít nước ấm khuấy đều và uống trong khoảng 1 tuần, bạn sẽ thấy cơn ho giảm rõ rệt.
Nếu dùng hoa lẻ bạn khô, có thể lấy 30g hoa lẻ bạn sắc cùng 3 bát nước đầy; để lửa nhỏ cho đến khi thuốc còn khoảng 1 chén thì rót uống. Uống đều đặn ngày 1 lần trong vòng 1 tuần.
● Bài thuốc hoa lẻ bạn trị cảm, sốt
Bạn có thể dùng 15g – hoa lẻ bạn kết hợp với: rễ cây chòi mòi – 10g; vỏ cây kim phượng hoa vàng – 10g. Các vị thuốc này cần rửa sạch, thái nhỏ ra, phơi khô; sau đó sắc cùng 500ml nước (nửa lít) cho đến khi còn khoảng 100ml thì rót uống.
Nên uống thuốc ngày 2 lần trong vòng 5-7 ngày triệu chứng sẽ giảm dần.

● Bài thuốc hoa lẻ bạn trị bí tiểu (tiểu không thông)
Bạn cần sử dụng các nguyên liệu sau: hoa lẻ bạn tươi (15g); rau diếp cá (15g); rau má (20g); rễ cỏ tranh (10g); râu ngô (10g).
Sau đó, rửa sạch các nguyên liệu này, cho vào nồi (ấm) sắc cùng 700ml nước lọc, để lửa nhỏ cho đến khi thuốc còn khoảng 250ml thì tắt bếp, chia thuốc và uống 2 lần/1 ngày. Dùng thuốc liên tục trong vòng 7 ngày liên tiếp.
● Bài thuốc lẻ bạn trị viêm phế quản
Bạn dùng 15g hoa lẻ bạn tươi, rửa sạch và thái nhỏ ra; sau đó trộn với 10g đường phèn (hoặc mật ong) và hấp cách thủy trong vòng 15-20 phút, tắt bếp để thuốc nguội là có thể uống. Mỗi ngày tốt nhất nên uống thuốc từ 2-3 lần, trong vòng 1 tuần.
● Bài thuốc cây lẻ bạn thanh nhiệt, làm mát cơ thể
Dùng 15g hoa lẻ bạn; kết hợp với rễ cỏ tranh – 10g; rễ mía lau – 10g và nấu nước uống vào mùa hè sẽ có tác dụng rất lớn trong thanh nhiệt, giải độc, làm mát cơ thể rất hiệu quả.
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CẦN LƯU Ý KHI SỬ DỤNG
Đối với phụ nữ mang thai, sau sinh và cho con bú, trẻ nhỏ… nếu có nhu cầu sử dụng cần tham khảo ý kiến bác sĩ
Mặc dù các bài thuốc từ cây lẻ bạn có phát huy tác dụng với nhiều bệnh nhân nhưng một số trường hợp do cơ địa không hấp thu được, phản tác dụng… do đó, cần đi khám; hỏi ý kiến bác sĩ để yên tâm sử dụng.
Nên đến khám và chữa bệnh bằng thuốc đông y/ dược liệu tại cơ sở uy tín, có bác sĩ hoặc lương y giỏi để được hướng dẫn, sử dụng hiệu quả, an toàn cho sức khỏe.

https://hoancauphongkhamtphcm.blogspot.com/